door Hugo Weenen
In 2022 is een groot herinrichtingsproject in het Blaricumse deel van de Eempolder, de Kampen, afgerond. Eén van de belangrijkste doelen hiervan was de polder geschikter te maken voor weidevogels. En dat lijkt gelukt: in 2023 is de neergaande trend voor de lokale broedvogels omgebogen.

Vele soorten boekten in dat jaar kleine of grote winst ten opzichte van 2022 (en eerdere jaren): in de Kampen steeg het aantal territoria/broedparen van de grutto van 25 naar 46, van de tureluur van 16 naar 28, en van de kievit van 35 naar 63. Het reservaat in de Kampen is voor twee derde in eigendom van Staatsbosbeheer (SBB) en voor een derde van de Agrarische Stichting Blaricum (ASB). Het is een unieke samenwerking tussen veehouders en natuurbeschermers. Natuurmonumenten voert het beheer in het deel dat eigendom is van SBB. De vraag is natuurlijk of deze opgaande trend zich zal kunnen voortzetten, maar deze ontwikkeling is zeker hoopvol. Jaarlijkse variaties zullen er altijd blijven, bijvoorbeeld door verschillen in weersomstandigheden. Op de langere termijn lijken ook klimaat-veranderingen een rol te spelen. Vorig jaar waren maart en april erg nat, de grasgroei kwam daardoor beduidend later op gang. Mei en juni waren relatief warm en droog met als gevolg minder insecten en wormen, en daardoor hadden de jonge weidevogels het moeilijk.

Wat gaat 2024 voor de grutto brengen?
Rond 1975 waren er nog 120.000 broedparen in Nederland, in 2022 is dat aantal gedaald naar ongeveer 28.000. Hoewel ook andere factoren meespelen, blijken ontwikkelingen in de agrarische sector funest voor grutto’s, met ontwatering en vroeg maaien als belangrijke factoren. Daarmee heeft de Nederlandse broedpopulatie van de grutto, die binnen Europa de grootste is, sterk aan belang ingeboet. Belangrijkste oorzaak is verlies van leefgebied. De vochtige, kruidenrijke graslanden van vroeger werden omgevormd tot strakke, goed ontwaterende grasvlaktes. Voor bloemen, kruiden en insecten is geen plaats meer. Funest voor de grutto en andere weidevogels. Vooral de kuikens hebben er last van. Die hebben vochtig grasland nodig waar veel vliegende insectjes leven, hun basisvoedsel. En ook afwisseling van open delen met hoog en laag gras, zodat ze zich kunnen verstoppen voor roofdieren. Elk jaar krimpt de populatie met zo’n vijf procent, gelukkig is het aantal grutto’s hier in Eemland sinds enige jaren stabiel, dankzij de reservaten en het weidevogelbeschermingsprogramma van het agrarisch Collectief Eemland.

Weidevogelbeschermingsprogramma
Plas-dras gebieden worden plaatselijk bewaterd met behulp van pompen en zonnecollectoren. De plas-dras gebieden in Eemland hebben ook in 2023 weer aangetoond zeer belangrijk te zijn voor het nestelen, broeden en het groot worden van kuikens. De voordelen van nat en bloemen- en kruidenrijk grasland (insecten) zijn groot. Steeds meer legsels vinden plaats in en direct rond de plas-dras gebieden. De percelen met plas-dras herbergen vijf keer meer vogels met jongen dan vergelijkbare percelen zonder. De vegetatiestructuur op percelen met greppel plas-dras is geschikter voor foeragerende weidevogelkuikens dan op percelen zonder greppel plas-dras.

Excursies in de Nationale Vogelweek
Van 11-19 mei is de jaarlijkse Nationale Vogelweek en zijn er weer vele vogelexcursies in Nederland. Natuurmonumenten organiseert van 13-19 mei excursies in de Eempolder:
natuurmonumenten.nl/agenda?page=1&locatie=N_945