Struikelstenen voor huisarts Benoit Catz en zijn vrouw Rebekka

door Petra Mommersteeg
In Friesland noemen ze het stroffelstiennen, de Vlamingen spreken van gedenkkasseien. Maar we hebben het over hetzelfde: struikelstenen of Stolpersteine; een in 1992 gestart project van de Duitse kunstenaar Gunther Demnig ter herinnering aan de slachtoffers van het Nationaalsocialisme.

Een bekend joods gezegde luidt dat iemand pas echt dood is als zijn naam niet meer wordt genoemd. Stolpersteine ‘noemen’ die namen. Het zijn maar kleine steentjes die je toch even uit balans brengen, je daardoor uitnodigen tot reflectie en stil te staan bij een medemens die tijdens de Tweede Wereldoorlog is verdreven, gedeporteerd, vermoord of tot zelfmoord gedreven. Kleine kubusjes van 10×10 cm met een messing bovenlaag, waarin een naam en geboorte- en sterfdatum zijn gegraveerd. Geplaatst bij het laatst bekende woonadres in het trottoir. In Europa liggen er meer dan 150.000. In Blaricum worden daar tien nieuwe aan toegevoegd. U wordt van harte uitgenodigd aanwezig te zijn bij de onthulling. Waar komen deze Stolpersteine te liggen en voor wie zijn ze?

Torenlaan 15 deze maand zijn hier twee Stolpersteine onthuld
Voor huisarts Benoit Catz die in 1910 met zijn vrouw Rebekka naar Blaricum komt waar ze op de Zwaluwenweg een huisartsenpraktijk met apotheek openen. Later verhuizen ze naar Torenlaan 15. Decennialang werken ze daar met volle toewijding en zijn geliefd in het dorp. Tijdens de bezetting duiken de twee inmiddels bejaarde mensen onder. Als ze in 1943 toch worden verraden besluiten ze hun lot in eigen hand te nemen en maken een einde aan hun leven.

Zwaluwenweg 28 datum onthulling Stolpersteine volgt
Op Zwaluwenweg 28 herinneren twee Stolpersteine aan kunstenaar Baruch Lopes Leão de Laguna en zijn vrouw Rose, operazangeres. Rond 1898 verhuizen zij vanuit Amsterdam naar het Gooi. In 1931 betrekken zij villa Denny Hole, op de Zwaluwenweg 26 (nu 28). Tijdens de bezetting worden ze gedwongen hun huis aan een NSB-gezin te verkopen en duiken onder. Ze raken elkaar kwijt en zullen elkaar niet meer terugzien. Baruch wordt in april 1943 verraden en via Kamp Vught naar Auschwitz gedeporteerd, waar hij op 11 november wordt vermoord. Rose wordt op 18 januari 1944 opgepakt en op 11 februari in Auschwitz omgebracht.

Zwaluwenweg 1 onthulling Stolpersteine 4 mei 14.00 uur door de burgemeester
Zes Stolpersteine en een gedenksteen bij Zwaluwenweg 1 herinneren straks aan de zes joodse onderduikers die hier woonden. Tijdens de oorlog runden Neeltje de Graaf en haar zussen Pension Refugium, een rusthuis voor gepensioneerden. Toen tijdens de bezetting het aantal gasten afnam, boden ze onderdak aan onderduikers. Op 9 juli 1943 werden ze verraden. Neeltje werd gearresteerd en naar Kamp Vught overgebracht, de zes onderduikers werden via Westerbork naar Sobibor gedeporteerd en op 23 juli vermoord. Een zevende onderduiker, een vermoedelijk Poolse jongen van zeventien, wist te ontsnappen. Zijn lot is onbekend.

Het zijn aangrijpende verhalen over voormalige dorpsgenoten. Verhalen over liefde, moed, verraad en noodlot. De Stolpersteine houden de herinnering levend en geven hun namen een vaste plek in ons collectieve geheugen. Zo waardevol nu de wereld, tachtig jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog, opnieuw in brand staat.

Als u meer wilt weten
stolpersteinelarenblaricum.nl
joodsmonument.nl
Op het oog gewone huizen geschreven door Jan Greven en Gerbe van der Woude
In DEELgenoot nummer 107, tijdschrift van de Historische Kring Blaricum is het interessante maar tragische verhaal over Refugium uitgebreid beschreven door Ron van den Berg en Aaldrik Hermans
1942: Blaricum, haar joodse inwoners en hoe het hen verging
In deze publicatie, te vinden op het Archief Gooi en Vechtstreek, duikt Ron van den Berg in de oorlogsgeschiedenis van zijn geboortedorp; wie waren de joodse inwoners van Blaricum en wat is er tijdens de Tweede Wereldoorlog met hen gebeurd