door Gerda Jellema

Op 20 januari is het 100 jaar geleden dat Bert Brugman, geïnspireerd door de Duitse poppenkunstenaar Paul Brann, het Nederlands Marionettentheater oprichtte in Amsterdam. Eerst opererend onder de naam Marionettentheater de Olijftak en in 1958 omgedoopt tot Het Nederlands Marionettentheater. 

Bert Brugman begon op de zolder bij zijn ouders en in 1930 kreeg het theater een eigen zaaltje en werd het een beroepsgezelschap. Zangspelen en kleine operaatjes werden door zangers, poppenspelers en orkestleden live uitgevoerd. Ook buiten het theater was het mogelijk om een voorstelling te zien, want het theatergezelschap toerde door het land met een eigen bestelwagen, gedecoreerd door studenten van de Amsterdamse Academie voor Beeldende Kunst.

Grote faam

Bert zorgde dat zijn theater zich aanpaste aan de ontwikkelingen. Het theater dankt zijn succes ook aan het eigen ontwikkelde bewegingssysteem van de poppen. De poppen konden bewegen met hoofd, schouders, buik, armen, benen, vingers en mond. Het theater verwierf grote faam in binnen- en buitenland. Door de jaren heen stroomden de uitnodigingen binnen, uit o.a. Zwitserland, Indonesië, Suriname en Israël.

Dappere Dodo en Tom Poes

In 1948 was het marionettentheater al betrokken bij de experimentele televisie-uitzendingen die Philips vanuit Eindhoven verzorgde. Op 2 oktober 1951 debuteerde de KRO met de eerste officiële uitzending van de zwart-wit televisie. Willy van Hemert had hiervoor een satire geschreven, Twee cameraatjes, die door het marionettentheater werd uitgevoerd. Enige tijd later werd Bert verzocht een aantal kinderprogramma’s te maken. En zo werden de avonturen bedacht van Dappere Dodo, gevolgd door series zoals die van Tom Poes (i.s.m. Marten Toonder).

Nieuw theater in Edam

Frieda Frowein, die in het begin bij het theater zong, en Bert Brugman werden al gauw verliefd op elkaar, trouwden en kregen zes zonen. Zij verhuisden van Amsterdam naar Laren om zich vervolgens in 1936 in Blaricum te vestigen. Alle Brugmannen hebben meegewerkt in het theater. Ze maakten en bespeelden de poppen zelf en vervaardigden hun eigen decors. In 1964 liet Bert Brugman de uitvoeringen geheel aan zijn zoons over en zoon Joost met zijn vrouw Yvonne Witteveen namen in 1969 de regie over. En sinds 2000 hebben dochter Mariska Brugman en haar man René van Tol de teugels van het theater in handen. Zij hebben de bouw van de poppen verder verfijnd. Na jaren in Amsterdam het ‘vaste’ theater te hebben gehad is nu een uniek pand in Edam gevonden. Mariska: ‘In 2020/21 kwam door de lockdown tijd vrij en vonden we in Edam een prachtig pandje waar we een nieuw kleiner theater hebben gevestigd. Wij gaan nu vooral voor kwaliteit en niet meer voor kwantiteit en hopen nog een aantal jaren fijne en intieme voorstellingen voor jong en oud te mogen geven. We toeren ook nog steeds door het land. Ons doel is het goede te behouden en daar te vernieuwen waar wij dat graag willen. En kom eens naar Edam om de magie van het poppenspel in ons sfeervolle 300 jaar oude rijksmonument te beleven.’ 

Info en reservering: 

www.nederlandsmarionettentheater.nl

Bron: historischekringlaren.nl/